„Það er óbærilegt að þurfa að bíða í örvæntingu" : meðferðarúrræði fyrir börn og unglinga með geðraskanir : reynsla foreldra/forráðamanna af geðheilbrigðiskerfinu á Íslandi

Þessi fræðilega heimildasamantekt fjallar um geðraskanir barna og unglinga og er fjallað sérstaklega um kvíðaraskanir, áráttu- og þráhyggjuraskanir og átraskanir. Niðurstöðum úr viðtölum við þrjá foreldra/forráðamenn barna/unglinga með kvíða-, áráttu- og þráhyggju- og átröskun er fléttað inn í samantektina. Leitast var við að svara eftirfarandi rannsóknaspurningum: Hvaða meðferðarúrræði eru í boði fyrir börn og unglinga með geðraskanir eins og kvíða-, áráttu- og þráhyggju- og átröskun á Íslandi? Hvernig meta foreldrar/forráðamenn barna/unglinga með geðraskanir þá þjónustu og meðferðarúrræði sem í boði eru hérlendis? Geðröskun er marktæk klínísk truflun í hugarstarfi einstaklings, tilfinningastjórnun, eða atferli og er algengt að röskunin valdi skerðingu lífsgæða en talið er að um 20% barna og unglinga þjáist af hamlandi geðröskunum. Tíðni kvíðaraskana barna og unglinga er 2,2-9,5%, áráttu- og þráhyggjuraskana 0,25-4% og átraskana 0,3-0,9% meðal unglinga. Orsakir geðraskana fela í sér flókið samspil fjölþættra áhrifa erfða og umhverfis. Afleiðingar geðraskana barna og unglinga geta verið alvarlegar m.a. örorka og sjálfsvíg. Þrátt fyrir það er skortur á meðferðarúrræðum um heim allan og biðlistar langir. Ýmis meðferðarúrræði eru í boði eins og lyfjameðferð, hugræn atferlismeðferð og fjölskyldumeðferð. Á Íslandi eru ýmsar stofnanir sem veita börnum/unglingum þjónustu m.a. heilsugæslustöðvar, Barna- og unglingageðdeild og Litla kvíðameðferðarstöðin. Niðurstöður heimildasamantektarinnar benda til að mikilvægt sé að auka aðgengi að geðheilbrigðisþjónustu við börn og unglinga ekki síst á landsbyggðinni og að vinna markvisst að því að stytta biðlista eftir þjónustu. Lykilhugtök: Geðröskun, kvíðaröskun, áráttu- og þráhyggjuröskun, átröskun, börn, unglingar og foreldri/forráðamaður.This literature review discusses mental disorders in children and adolescents and specifically anxiety disorders, obsessive compulsive disorders and eating disorders. Summary of interviews with three parents/guardians of children/adolescents with anxiety- obsessive- and compulsive- and eating disorder is incorporated into the literature. This literature review seeks to answer the following research questions: What treatment options are available for children and adolescents with mental disoders such as anxiety- obsessive- and compulsive- and eating disorder in Iceland? How do parents/guardians of children/adolescents with mental disorders evaluate the service and treatment options which are available in Iceland? Mental disorder is a clinical significant disturbance in individual’s cognition, emotion regulation or behavior that usually causes impairment in quality of life. It is estimated that around 20% of children and adolescents suffer from a disabling mental illness. The prevalence of anxiety disorders in children and adolescent is 2,2-9,5%, obsessive compulsive disorders 0,25-4% and eating disorders 0,3-0,9% amongst adolescents. Aetiology of mental disorders involve a complex mixture of multiple genetic and environmental influences. The consequences of mental disorders in children and adolescents can be severe such as disability and suicide. Despite the consequences, there is a deficiency on treatment options globally and waiting lists for service are long. Various treatment options are available such as medical treatment, cognitive behavioral therapy and family based therapy. There are various organization in Iceland that provide treatment services for children/adolescents such as health clinics, Department of Child and Adolescent Psychiatry at the National University Hospital and The Icelandic Center for Treatment of Anxiety Disorders. The results of this literature indicate that it is important to increase access to mental health services in Iceland for children and adolescents especially in rural areas and take progressive steps to reduce waiting lists for services. Key words: Mental disorder, anxiety disorder, obsessive compulsive disorder, eating disorder, children, adolescents and parent/guardian